Over dit
werk
Object details
- Titel:
- Cleopatra
- Datum:
- 1887
- Medium:
- olieverf op doek
- Afmetingen:
- 162,6 × 287,6 cm
- Inventaris nummer:
- 1505
- Inscripties:
- links onder: ALEX. CABANEL./ 1887
Meer over dit werk
In 1867 werd Alexandre Cabanel verkozen als lid van het Academisch Corps van de Antwerpse academie. De Franse schilder was op dat ogenblik een gevierd vertegenwoordiger van wat later ‘art pompier’ genoemd zou worden. Bij zijn installatie werden van hem een portret en een historiestuk verwacht voor het Museum van de Academiekers, maar de officiële opdracht volgde pas in 1883. In 1886 schonk Cabanel zijn zelfportret (inv.nr. 1506).
Eind januari 1887 liet hij weten dat hij druk bezig was met zijn grote werk. Helemaal in de mode van de tijd koos hij voor een tafereel met de Oudegyptische koningin Cleopatra in de hoofdrol. Het schilderij was net op tijd klaar voor de Parijse Salon van 1887, waar het lovend werd onthaald, en in september werd het gigantische doek naar Antwerpen verscheept. Cabanel zelf beschouwde het als een van zijn beste werken. Hij ontving er de royale vergoeding van 23.500 frank voor. Cleopatra is een typisch voorbeeld van ‘pompierkunst’: een theatraal Salonstuk dat een saillant moment uit de geschiedenis met academische virtuositeit in beeld brengt, op groot formaat, scherp omlijnd, technisch verfijnd en met oog voor detail.
Cleopatra, beroemd om haar macht, schoonheid en relaties met beroemde Romeinen als Julius Caesar en Marcus Antonius, heeft eeuwenlang kunstenaars geïnspireerd. Schrijvers, componisten, schilders en beeldhouwers hebben enkele episodes uit haar roerige leven telkens opnieuw verteld en verbeeld, zeker in de 19de eeuw, toen de fascinatie voor het oude Egypte een hoogtepunt bereikte. Onder meer de tragische dood van Cleopatra was een geliefkoosd thema. Na de nederlaag van Marcus Antonius en Cleopatra tegen de vloot van Octavianus, de latere Augustus, in de Slag bij Actium wilde Cleopatra liever sterven dan onder het Romeinse juk te moeten leven. Op het schilderij bereidt de koningin zich op haar zelfdoding voor. De inhoud van de voorstelling gaat terug op de Griekse schrijver Plutarchus, die in zijn biografie van Marcus Antonius beschrijft hoe Cleopatra in haar zoektocht naar het minst pijnlijke en meest efficiënte dodelijke gif onder meer experimenten laat uitvoeren met slangen. Dat doet ze op ter dood veroordeelde gevangenen.
Cabanel vertelt het verhaal heel precies en duidelijk. Het schilderij bestaat uit twee delen, met rechts op de voorgrond Cleopatra en links achteraan haar slachtoffers. Languit luierend op een divan kijkt de koningin verveeld toe hoe het gif op gevangenen wordt uitgeprobeerd. Ook de dienares die haar koelte toewuift, slaat het spektakel gade. Op de binnenkoer voeren twee wachters van het paleis het lichaam van een dode gevangene af, terwijl een andere veroordeelde ligt te kronkelen van de pijn. Het gruwelijke schouwspel laat de heerseres onberoerd. Cabanels Cleopatra is mooi en meedogenloos, wellustig en verdorven.
De kunstenaar heeft zich voor de historische setting grondig gedocumenteerd. Het hoofd van de rijk geklede Cleopatra is getooid met de gierenkap en de uraeus-cobra die Egyptische vorsten traditioneel droegen, en ook haar sieraden en sandalen met opkrullende punt zijn Egyptisch geïnspireerd. Haar langoureuze pose combineert verschillende perspectieven, ook een kenmerk van de kunst uit het Oude Egypte: het gezicht is in profiel weergegeven, terwijl de schouders frontaal zijn uitgevoerd. Voor de weergave van het paleis heeft Cabanel zich gebaseerd op afbeeldingen uit de befaamde boekenreeks Description de l’Égypte (1809-1829). Zo is de zuilengalerij een combinatie van wat er in de tempels van Philae en Esna te zien was. De schilder voegde ook nieuwe en gefantaseerde elementen toe die het beeld van luxe en decadentie benadrukken, zoals het lome luipaard, het kostbare gewaad en Cleopatra’s zwarte sluier.
Cabanel bereidde zijn compositie zorgvuldig voor. De veilingcatalogus van zijn atelier vermeldt maar liefst vijf voorbereidende tekeningen en één kleine olieverfschets (huidige bewaarplaats onbekend). Het Musée des Beaux-Arts – Hôtel Fabrégat in Béziers bezit een fraaie figuurstudie van Cleopatra (inv.nr. 28 (893.1.1)). Op de veiling werd ook een verkleinde kopie aangeboden (Collectie Juan Antonio Pérez Simón, México DF).
Eind januari 1887 liet hij weten dat hij druk bezig was met zijn grote werk. Helemaal in de mode van de tijd koos hij voor een tafereel met de Oudegyptische koningin Cleopatra in de hoofdrol. Het schilderij was net op tijd klaar voor de Parijse Salon van 1887, waar het lovend werd onthaald, en in september werd het gigantische doek naar Antwerpen verscheept. Cabanel zelf beschouwde het als een van zijn beste werken. Hij ontving er de royale vergoeding van 23.500 frank voor. Cleopatra is een typisch voorbeeld van ‘pompierkunst’: een theatraal Salonstuk dat een saillant moment uit de geschiedenis met academische virtuositeit in beeld brengt, op groot formaat, scherp omlijnd, technisch verfijnd en met oog voor detail.
Cleopatra, beroemd om haar macht, schoonheid en relaties met beroemde Romeinen als Julius Caesar en Marcus Antonius, heeft eeuwenlang kunstenaars geïnspireerd. Schrijvers, componisten, schilders en beeldhouwers hebben enkele episodes uit haar roerige leven telkens opnieuw verteld en verbeeld, zeker in de 19de eeuw, toen de fascinatie voor het oude Egypte een hoogtepunt bereikte. Onder meer de tragische dood van Cleopatra was een geliefkoosd thema. Na de nederlaag van Marcus Antonius en Cleopatra tegen de vloot van Octavianus, de latere Augustus, in de Slag bij Actium wilde Cleopatra liever sterven dan onder het Romeinse juk te moeten leven. Op het schilderij bereidt de koningin zich op haar zelfdoding voor. De inhoud van de voorstelling gaat terug op de Griekse schrijver Plutarchus, die in zijn biografie van Marcus Antonius beschrijft hoe Cleopatra in haar zoektocht naar het minst pijnlijke en meest efficiënte dodelijke gif onder meer experimenten laat uitvoeren met slangen. Dat doet ze op ter dood veroordeelde gevangenen.
Cabanel vertelt het verhaal heel precies en duidelijk. Het schilderij bestaat uit twee delen, met rechts op de voorgrond Cleopatra en links achteraan haar slachtoffers. Languit luierend op een divan kijkt de koningin verveeld toe hoe het gif op gevangenen wordt uitgeprobeerd. Ook de dienares die haar koelte toewuift, slaat het spektakel gade. Op de binnenkoer voeren twee wachters van het paleis het lichaam van een dode gevangene af, terwijl een andere veroordeelde ligt te kronkelen van de pijn. Het gruwelijke schouwspel laat de heerseres onberoerd. Cabanels Cleopatra is mooi en meedogenloos, wellustig en verdorven.
De kunstenaar heeft zich voor de historische setting grondig gedocumenteerd. Het hoofd van de rijk geklede Cleopatra is getooid met de gierenkap en de uraeus-cobra die Egyptische vorsten traditioneel droegen, en ook haar sieraden en sandalen met opkrullende punt zijn Egyptisch geïnspireerd. Haar langoureuze pose combineert verschillende perspectieven, ook een kenmerk van de kunst uit het Oude Egypte: het gezicht is in profiel weergegeven, terwijl de schouders frontaal zijn uitgevoerd. Voor de weergave van het paleis heeft Cabanel zich gebaseerd op afbeeldingen uit de befaamde boekenreeks Description de l’Égypte (1809-1829). Zo is de zuilengalerij een combinatie van wat er in de tempels van Philae en Esna te zien was. De schilder voegde ook nieuwe en gefantaseerde elementen toe die het beeld van luxe en decadentie benadrukken, zoals het lome luipaard, het kostbare gewaad en Cleopatra’s zwarte sluier.
Cabanel bereidde zijn compositie zorgvuldig voor. De veilingcatalogus van zijn atelier vermeldt maar liefst vijf voorbereidende tekeningen en één kleine olieverfschets (huidige bewaarplaats onbekend). Het Musée des Beaux-Arts – Hôtel Fabrégat in Béziers bezit een fraaie figuurstudie van Cleopatra (inv.nr. 28 (893.1.1)). Op de veiling werd ook een verkleinde kopie aangeboden (Collectie Juan Antonio Pérez Simón, México DF).
Verwervingsgeschiedenis
Gekocht van de kunstenaar door de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen voor het Museum van de Academiekers, 1887; in bruikleen gegeven aan het museum.
voor: Museum van de Academiekers
voor: Museum van de Academiekers
Copyright en legaal
Deze afbeelding mag gratis gedownload worden. Voor professioneel gebruik of meer informatie kun je het contactformulier invullen. Lees hier meer.
