In ons vernieuwde museum willen we iedereen aanzetten om anders te kijken, en daardoor meer te zien. Dat kan bijvoorbeeld door bruiklenen te integreren in het museumparcours. Zo hebben we de komende vijf jaar acht uitzonderlijke topstukken te gast uit Museum Boijmans-Van Beuningen in Rotterdam. Dat museum begint zelf aan renovatiewerken.
Laten we eerlijk zijn, we hebben een mooie collectie, en het was moeilijk kiezen welke kunstwerken we zouden tonen bij opening. Maar het kan altijd beter. En daar gaan we voor. Dankzij de mooie bruiklenen van Boijmans kunnen we onze collectie in een ruimere context plaatsen. Werken van Salvador Dalí, Jean-Michel Basquiat, Peter Paul Rubens, Oskar Kokoschka, Jan Toorop, Marcel Broodthaers, Eugène Delacroix en Bill Viola vergroten de impact van zaalthema’s. Kom jij kijken hoe?
Boijmans in het KMSKA
Alleen, hoe doet een Rubens beter kijken naar een collectie die bulkt van de… Rubensen? Avondlandschap met boerenkar is geen religieus werk van de meester. De voorstelling uit Rubens’ late periode is een voorbode voor de romantiek, waarin kunstenaars de natuur vooral tonen als een ideale vluchtplek uit de ellende van alledag. Rubens’ lieflijke avondlandschap plaatsen we naast spektakelschilderijen vol ongetemde en dreigende natuur in dezelfde zaal.
Een heel opvallend bruikleen is Landschap met touwtjespringend meisje van Salvador Dalí (1904-1989). Het werk hangt centraal in zaal Kwaad. Wat doet een touwtje springend meisje in een zaal vol demonen en vreemde, hybride wezens? Is het de leegte van de woestijn? De oorverdovende stilte? De nevenpersonages? Kijk, voel, vergelijk en ontdek het zelf.
Dat kan ook met het werk van Marcel Broodthaers (1924-1976), Unevipère, unvampire, unevitre, dat we in dezelfde zaal plaatsten. Dubbelzinnigheid troef bij deze Belgische kunstenaar, en een mooie aanvulling op de vele beeldraadsels hier.
In Rotterdam was De mandril van Oskar Kokoschka (1886-1980) één van de publiekslievelingen. De wilde penseelstreken en felle kleuren benadrukken het ongetemde karakter van het dier. De aap staat nochtans los van zijn natuurlijke omgeving. Net als veel van de voorname burgers uit de 17de eeuw die in de zaal Imago pronken met hun rijkdom tegen een donkere, effen achtergrond. Zal de mandril in Antwerpen net zo populair worden?
Van Kings of Egypt II van Jean-Michel Basquiat (1960-1988) gaat een duistere dominantie uit, en tegelijkertijd een grote machteloosheid. In zaal Onmacht omringen we het schilderij met de lijdende Pierre de Wissant van Auguste Rodin en vier witmarmeren overdadige bustes van gouverneurs-generaal. Wie wint deze kunststrijd?
We plaatsen de bruiklenen van Boijmans niet alleen in confrontatie met werk uit eigen collectie. Soms passen de bruiklenen als een handschoen bij stukken uit het KMSKA.
Neem het wat kleinere Christus aan het kruis van Eugène Delacroix (1798-1863). De kunstenaar kwam De lanssteek van Anthony van Dyck (1599-1641) twee maal bestuderen in Antwerpen. Vanzelfsprekend hangt de indringende schets naast het altaarstuk.
Man van smarten, een video van Bill Viola (°1951), is te zien in zaal Lijden tegenover werk van Albrecht Bouts (c. 1452-maart 1549) en James Ensor (1860-1949) met dezelfde smartelijke voorstelling én titel. Zo zie je maar, deze heel uitwendige weergave van lijden beroert kunstenaars door de eeuwen heen.
De nieuwe generatie van Jan Toorop (1858-1928) krijgt een plek naast De val van de opstandige engelen van zijn goede vriend James Ensor. Beiden nemen in heldere pasteltinten afscheid van het realisme.
Antwerpen-Rotterdam
Deze langdurige bruiklenen zijn mogelijk omdat het Rotterdamse museum nog tot 2029 gesloten is voor een grootschalige renovatie. Iets wat we maar al te goed begrijpen. Boijmans wil zijn collectie zoveel mogelijk zichtbaar te houden voor het publiek tijdens de renovatie van het museum. Eerder al werkten het KMSKA en Boijmans samen voor tentoonstellingen, en ook politiek en economisch is er een band tussen Antwerpen en Rotterdam. Die connectie krijgt een extra impuls door deze culturele uitwisseling.
Al heeft het KMSKA natuurlijk zelf een heel eigen relatie met Rotterdam. Ook KAAN Architecten, het bureau dat voor ons masterplan van de verbouwing tekende, komt uit Rotterdam.