Het KMSKA duikt het interbellum in met nieuwe expo 'Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst'

Vanaf 29 mei opent in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) de tentoonstelling Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst. De invloedrijke Nederlandse avant-gardebeweging gaat ongeveer honderd jaar na datum opnieuw het debat aan met haar Antwerpse tegenhanger. Een unieke kans voor bezoekers om zich te verdiepen in het ontstaan van abstracte kunst in de Lage Landen aan het begin van de jaren 1920.

In de prentenkabinetten van het KMSKA krijgt abstractie binnenkort een bijzondere plek. Het museum slaat hiervoor de handen in elkaar met het Nieuwe Instituut, het nationale museum voor architectuur, design en digitale cultuur in Rotterdam. De tentoonstelling is het resultaat van een samenwerking tussen co-curatoren Adriaan Gonnissen (KMSKA) en Elza van den Berg (Nieuwe Instituut). Topstukken op papier van De Stijl uit de Nederlandse Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw worden gepresenteerd naast de abstracte experimenten van de Antwerpse avant-garde, verenigd in de Kring Moderne Kunst. Hoewel Jozef Peeters, Huib Hoste en Jos Léonard minder iconische namen zijn geworden dan Theo van Doesburg of Gerrit Rietveld, hebben ook de Vlaamse kunstenaars een belangrijke rol gespeeld binnen het Europese netwerk van het constructivisme. Het resultaat is een visueel prikkelende opstelling waarin schilderijen, tekeningen, meubels, architectuur- en grafisch ontwerp samenkomen tot een uitzonderlijke dialoog tussen twee invloedrijke avant-gardegroepen. 

Beeldtaal voor een nieuw hoofdstuk

Aan de hand van meer dan veertig werken plaatst de expo de kunstbewegingen zij aan zij. Dit maakt het mogelijk om te zien waarin deze concullega’s, in de puurste zin van het woord, elkaar vinden en waarin ze van elkaar verschillen. Zo valt De Stijl op door zijn strakke vormen en vlakken. De Antwerpse kunstenaars van de Kring Moderne Kunst daarentegen kiezen voor een eigen koers door speelsere vormen, dynamiek en volume toe te laten. Beide groepen geloven hartsgrondig in heldere, geometrische structuren als de blauwdruk voor een nieuwe kunst in een veranderde, naoorlogse wereld.

Eén van de hoogtepunten en tevens het symbolische vertrekpunt van de expo is de enige bewaarde interieurmaquette van Theo van Doesburg, een topbruikleen van het Nieuwe Instituut. Ook wel de ‘Sixtijnse Kapel van het modernisme’ genoemd, ontwerpt van Doesburg de maquette oorspronkelijk voor het Café l’Aubette in Straatsburg. Ze belichaamt precies het streven naar een ideale balans tussen functionaliteit en esthetiek. Daarnaast toont de expo ook een recent herontdekt, vroeg werk van Georges Vantongerloo, de enige Belg die zich bij De Stijl aansluit en hun manifest ondertekent.

“In 1920 geeft Theo van Doesburg in Antwerpen een legendarische lezing die abstracte kunst presenteert als dé manier om Europa na WOI opnieuw te verbinden, tot voorbij nationale grenzen. Deze baanbrekende visie heeft de Nederlandse en Belgische avant-garde dichter bij elkaar gebracht — een verhaal dat we met de tentoonstelling eindelijk de aandacht geven die het verdient.” – Adriaan Gonnissen, curator Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst

Meer avant-garde in het verschiet 

“De expo vormt het startschot voor wat een modernistisch najaar zal worden in het KMSKA. Vanaf 4 oktober kunnen bezoekers zich in de tijdelijke tentoonstellingszalen laten inspireren door het kleurrijke kubisme van Marthe Donas in Donas, Archipenko & La Section d’Or. Betoverend modernisme. Samen met haar toenmalige levensgezel en beeldhouwer Alexander Archipenko vormt de Antwerpse kunstenares een essentiële schakel binnen het kunstenaarscollectief La Section d’Or én de internationale avant-garde. Daarnaast opent op 15 november de expo Magritte. La Ligne de vie, een expo die het surrealisme in België verkent op basis van een originele presentatie van de kunstenaar zelf uit 1938, in het KMSKA." – Carmen Willems, algemeen directeur KMSKA vzw.

Ook op vlak van onderzoek en collectie-uitbreiding streeft het museum er sinds de heropening naar om de kunsthistorische rol van de Antwerpse en Brusselse avant-garde steeds meer op de kaart te zetten. Zo kocht het museum onlangs een topstuk aan van de Frans-Belgische kunstenaar Pierre-Louis Flouquet, waarmee het deze ambitie voortzet. Meer info hierover volgt. 

NOOT VOOR DE PERS 

• Kom je graag langs of wens je een gesprek met de curator? Geef dan gerust een seintje via onderstaande contactgegevens.
• Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst loopt van 29 mei 2025 tot en met 7 september 2025 in het prentenkabinet van het KMSKA.
• Beeldmateriaal vind je hier.